سلولهای بنیادی: کلید درمان آینده
سلول بنیادی (Stem Cell) سلول‌هایی هستند با توانایی منحصر به فرد برای ایجاد سلولهای تخصصی در یک اورگانیسم (موجود زنده). سلولهای بنیادی، نقش و فعالیت ویژه‌ای در بدن ندارند و می‌توانند به هر نوع سلول تخصصی که بدن به آن نیاز دارد، تبدیل شوند. تمام سلولهای بدن که سلولهای سوماتیک (somatic cells) نامیده می شوند، سلول های تخصصی هستند که یک کار خاص را انجام می دهند. آنها هرگز کار دیگری انجام نمی دهند و زیاد نمی شوند. به عنوان مثال، یک سلول پوست هرگز چیزی جز سلول پوست نخواهد بود و هرگز تقسیم نخواهد شد. همان کاری را که یک سلول پوست انجام می دهد تا روز مرگ انجام می دهد. به عنوان نمونه، سلولهای مغز به سیگنالهای الکتریکی که از دیگر سلولهای مغز و از طریق آزاد شدن فرستنده های عصبی دریافت می کنند عکس العمل نشان می دهند، سلولهای شبکیه چشم با نور فعال می شوند، و سلولهای بتای پانکراس انسولین تولید می کنند. این سلولها که سلولهای سوماتیک یا بدنی نامیده می شوند هرگز به نوع دیگری از سلول تبدیل و یا تکثیر نمی شوند.
انواع سلولهای بنیادی
در مقابل، سلولهای بنیادی سلولهای نخستینی هم هستند که تا زمانی که یک سیگنال مشخص برای تبدیل به یک نوع مشخص سلول را دریافت نکنند بدون تغییر باقی می مانند. به عبارت ساده تر، سلولهای بنیادی از دو نوع مختلف تشکیل می شوند: سلولهای بنیادی جنینی و سلولهای بالغ (adult stem cells).
سلولهای بنیادی جنینی (ای.اِس.سی) به آن دسته از سلولهای بنیادی اطلاق می شود که از بلاستولا؛ نخستین مرحله ایجاد جنین منشعب می شوند. ولی سلولهای بنیادی بالغ (اِی.اِس.سی) به سلول‌هایی گفته می شود که پس از تولد در بدن فرد یافت می شوند. عنوان “سلولهای بنیادی بالغ” به معنای وجود ویژگیهای مرتبط با بزرگسالی فرد نمی باشد. به عنوان مثال، سلولهای موجود در مغز استخوان یک نوزاد و یا حتی سلولهای بنیادی موجود در بند ناف در گروه سلولهای بنیادی بالغ طبقه بندی می شوند. در مجموع، سلولهای بنیادی جنینی، از جنین در حال رشد گرفته می‌شوند آنها توانایی تمایز به هر نوع سلول بدن را دارند و سلولهای بنیادی بالغ در بدن انسان بالغ یافت می‌شوند آنها توانایی تمایز به انواع محدودی از سلولها را دارند.
در گذشته، سلولهای بنیادی بالغ از مغز استخوان به عنوان پیش سازهای سلول های خونی شناخته شده بودند که فقط منجر به تشکیل گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها می شدند. اما در ابتدای قرن کشفیات نشان داد که سلولهای بنیادی از مغز استخوان توانایی تبدیل به تقریبا هر نوع سلول در بدن را دارند. در واقع، این یکی از مهمترین نقش های انها است و از آن زمان منجر به درک این موضوع شده است که سلولهای بنیادی از مغز استخوان سیستم ترمیم و تجدید طبیعی بدن را تشکیل می دهند. در طول زندگی یک فرد، سلولهای بنیادی روزمره مغز استخوان را ترک می کنند تا به سمت اندام ها و بافت های مختلف حرکت کنند تا عملکرد مناسب کل بدن را ترمیم و حفظ کنند. و هنگامی که یک آسیب یا یک فرایند دژنراتیو وجود دارد، سلولهای بنیادی به ان بافت خاص مهاجرت می کنند تا سلول هایی را که از دست داده اند جایگزین کنند و به طور موثر اسیب را ترمیم کنند.
کاربردهای سلولهای بنیادی
سلولهای بنیادی در حال حاضر در حال بررسی برای کاربردهای مختلفی هستند، از جمله:
- ترمیم آسیب‌های بافتی: سلولهای بنیادی می‌توانند برای ترمیم آسیب‌های بافتی ناشی از بیماری، آسیب یا جراحی استفاده شوند. به عنوان مثال، سلولهای بنیادی می‌توانند برای درمان آسیب‌های قلبی، آسیب‌های نخاعی، و زخم‌های باز استفاده شوند.
- پیشگیری از بیماری: سلولهای بنیادی می‌توانند برای جلوگیری از بیماری‌ها استفاده شوند. به عنوان مثال، سلولهای بنیادی می‌توانند برای درمان بیماری‌های ژنتیکی استفاده شوند.
- درمان بیماری‌ها: سلولهای بنیادی می‌توانند برای درمان بیماری‌های مختلفی استفاده شوند، از جمله بیماری‌های قلبی، سرطان، و بیماری‌های عصبی.
پیشرفت‌های اخیر در زمینه سلولهای بنیادی
در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های زیادی در زمینه سلولهای بنیادی حاصل شده است. این پیشرفت‌ها شامل موارد زیر هستند:
- توسعه روش‌های جدید برای جداسازی و کشت سلولهای بنیادی
- توسعه روش‌های جدید برای کنترل تمایز سلولهای بنیادی
- توسعه روش‌های جدید برای انتقال سلولهای بنیادی به بدن
این پیشرفت‌ها باعث شده است که سلولهای بنیادی امیدوارکننده‌ترین گزینه برای درمان بسیاری از بیماری‌ها باشند.
آینده سلولهای بنیادی
تحقیقاتی که در چند سال اخیر در حوزه سلولهای بنیادی انجام شده است، نشان میدهد که، ارتباط مستقیمی بین تعداد سلول های بنیادی در گردش خون و توانایی بدن برای ترمیم وجود دارد، سلول های بنیادی بیشتر در گردش به این معنی است که سلول های بنیادی بیشتری برای شرکت در روند ترمیم بافت در دسترس هستند. علاوه بر این، ارتباط بین تعداد سلول های بنیادی در گردش خون و تشکیل بیماری های دژنراتیو (Degenerative Disease) وجود دارد: افرادی که دچار بیماری های دژنراتیو شده اند تقریباً نصف تعداد سلول های بنیادی موجود در خون افراد سالم را دارند.
انتظار می‌رود که سلولهای بنیادی در آینده نقش مهمی در درمان بیماری‌ها ایفا کنند. تحقیقات در زمینه سلولهای بنیادی همچنان در حال انجام است و انتظار می‌رود که در سال‌های آینده پیشرفت‌های بیشتری حاصل شود. در نهایت هر کاری که بتوان در جهت آزادسازی سلولهای بنیادی از مغز استخوان و حمایت از عملکرد کلی سلولهای بنیادی در بدن انجام داد، به ایجاد و حفظ سلامت بهینه کمک می‌کند.